Σωστό πλάνισμα: Εδώ πέφτουν τα ροκανίδια
Το πλάνισμα ανήκει, μαζί με το τρυπάνισμα και το πριόνισμα, στις μηχανικές τεχνικές κατεργασίας του ξύλου και χρησιμεύει στην επιπεδοποίηση και λείανση επιφανειών. Για αυτά τα στάδια εργασίας χρησιμοποιείται σήμερα όχι μόνο η χειροκίνητη πλάνη, αλλά και η σύγχρονη ηλεκτρική εκδοχή της.
Σε αυτό το άρθρο θα βρεις πρακτικές συμβουλές, έναν αναλυτικό οδηγό για το πλάνισμα οριζόντιων ξύλινων επιφανειών και απαντήσεις στις συχνότερες ερωτήσεις σχετικά με το πλάνισμα για να γίνεις εξπέρ.
Θέλεις να ρυθμίσεις σωστά τη λεπίδα της πλάνης σου ή απλά να την ακονίσεις για να έχεις ακόμη καλύτερα αποτελέσματα; Ρίξε λοιπόν μια ματιά στα παρακάτω άρθρα!
Η πλάνη: Ένας ορισμός
Η πλάνη είναι ένα εργαλείο που βοηθά στην απομάκρυνση των ροκανιδιών από την επιφάνεια ενός ξυλοτεμαχίου, επιτρέποντας π.χ. στον χειριστή να πλανίσει διαφορετικά είδη ξύλου, να μειώσει το πάχος του υλικού ή να λειάνει επιφάνειες. Υπάρχουν κατά βάση τρεις τύποι πλάνης: η ξύλινη, η μεταλλική και η ηλεκτρική.
Όλες διαθέτουν τα εξής βασικά στοιχεία:
Σώμα πλάνης: Η βάση της πλάνης (τραπέζι) φέρει μια ένα μαχαίρι ή μια λάμα που απομακρύνει τα ροκανίδια.
Μαχαίρι ή λάμα πλάνης: Η λεπίδα κόβει τα ροκανίδια από το υλικό και τα αφαιρεί.
Κεφαλή: Στερεώνει τη λεπίδα της πλάνης στη θέση της.
Οι ξύλινες και μεταλλικές πλάνες ανήκουν στις χειροκίνητες πλάνες. Η ονομασία τους δεν προέρχεται από το υλικό για την κατεργασία του οποίου προορίζονται, αλλά από τη διαφορά τους ως προς τη δομή του σώματος. Η ξύλινη πλάνη αποτελείται από μία ξύλινη κατασκευή, ενώ το σώμα της μεταλλικής πλάνης είναι κατασκευασμένο από εργαλειοχάλυβα. Η ηλεκτρική πλάνη κινείται από έναν ηλεκτροκινητήρα με ιμάντα οδοντωτού τύπου και λειτουργεί παρόμοια με ένα φρεζάκι. Διαθέτει δύο ή περισσότερα μαχαίρια, τα οποία αφαιρούν το υλικό γρήγορα και με ακρίβεια. Και οι τρεις τύποι εργαλείων είναι εξαιρετικοί στο πλάνισμα.
Πληροφορία
Η χειροκίνητη πλάνη είναι εργαλείο κατάλληλο για σύνθετες, λεπτές ξυλουργικές εργασίες, όπως για παράδειγμα η κατασκευή επίπλων. Η ηλεκτρική πλάνη είναι ιδανική για πιο σκληρές εργασίες, όπως το πλάνισμα σανίδων και δαπέδων.
4 συμβουλές για σωστό πλάνισμα
Εδώ θα βρεις μερικές συμβουλές και κόλπα που θα σε βοηθήσουν να επεξεργαστείς εύκολα διάφορα είδη ξύλου είτε με χειροκίνητη είτε με ηλεκτρική πλάνη.
Συμβουλή 1: Ελέγξτε το εργαλείο
Η αιχμηρότητα του μαχαιριού ή της λάμας της πλάνης είναι το Α και το Ω. Μια κοφτερή λεπίδα διασφαλίζει ότι οι ίνες του ξύλου δεν αποσκίζονται αλλά κόβονται καθαρά και με ακρίβεια. Για τον λόγο αυτό, το μαχαίρι πρέπει να απομακρύνεται από την επιφάνεια κάθε φορά που συναντάτε ανώμαλα σημεία. Αν η λεπίδα δεν είναι λεία, χρειάζεται ακόνισμα. Για τον σκοπό αυτό ενδείκνυται μια πέτρα ακονίσματος 1000 έως 6000 κόκκων. Οι ηλεκτρικές πλάνες συνήθως διαθέτουν αναστρεφόμενες λεπίδες οι οποίες μπορούν να αναστραφούν μόλις στομώσουν. Δεν ακονίζονται, αλλά αντικαθίστανται όταν παρουσιάσουν έντονη φθορά.
Επιλογή της σωστής γωνίας κοπής ανάλογα με το υλικό
Ως γωνία κοπής νοείται η γωνία ανάμεσα στην κόψη του μαχαιριού και της επιφάνειας του ξύλου. Κατά το πλάνισμα, η γωνία αυτή προσαρμόζεται ανάλογα με το είδος του ξύλου:
Είδος ξύλου | Γωνία |
|---|---|
Μαλακή ξυλεία | 35°-45° |
Σκληρή ξυλεία | 40°-55° |
Τροπική ξυλεία | 50°-65° |
Συμβουλή 3: Αφαίρεση της σωστής ποσότητας υλικού
Για να έχετε ένα ομοιόμορφο αποτέλεσμα δεν πρέπει να αφαιρείτε πολύ υλικό με τη μία. Το μαχαίρι της πλάνης μπορεί να ρυθμιστεί σε μικρό ύψος κατεργασίας περίπου 1,5 mm. Η επεξεργασία της επιφάνειας πραγματοποιείται με πολλαπλά περάσματα, έτσι ώστε να επιτευχθεί το βέλτιστο αποτέλεσμα. Το μεγαλύτερο ύψος κατεργασίας από 2,0 έως 3,0 mm, από την άλλη, είναι κατάλληλο για μπιζουτάρισμα. Συμβουλή 4: Χρήση της πλάνης Κατά το πλάνισμα δεν δουλεύουν μόνο τα χέρια και οι παλάμες, αλλά ολόκληρο το σώμα. Η σταθερή στάση πλευρικά του πάγκου εργασίας βοηθά στην ανάπτυξη μεγαλύτερης δύναμης. Κάθε κίνηση γίνεται με ορμή που προέρχεται από ολόκληρο το σώμα. Η πλάνη πρέπει να κινείται αρχικά ασκώντας ελαφριά πίεση. Στο τέλος της κίνησης η πίεση αυξάνεται.
Ερωτήσεις & απαντήσεις
Αν χρησιμοποιείς χειροκίνητη πλάνη, η σωστή τεχνική είναι πολύ σημαντική. Η εργασία με χειροκίνητη πλάνη απαιτεί περισσότερο κόπο και χρόνο σε σχέση με την ηλεκτρική, ωστόσο το αποτέλεσμα στην επιφάνεια είναι καλύτερο. Το πλάνισμα μεγάλων επιφανειών γίνεται σαφώς γρηγορότερα με μια ηλεκτρική πλάνη, ωστόσο το αποτέλεσμα δεν έχει μεγάλη ακρίβεια στη λεπτομέρεια. Επιπλέον, ένας λάθος χειρισμός μπορεί να δημιουργήσει στην επιφάνεια λεπτές γραμμές κάθετες προς την κατεύθυνση του πλανίσματος, τα λεγόμενα χτυπήματα.
Σε αντίθεση με τους τροχούς, η πλάνη αφαιρεί την επιφάνεια του ξύλου σε διαδοχικά στρώματα με τη βοήθεια μιας αιχμηρής λεπίδας. Αντίθετα, οι τροχοί διαθέτουν ορυκτούς κόκκους που αφαιρούν το υλικό μέσω της τριβής. Η διαφορά φαίνεται ιδίως όταν το ξύλο υφίσταται επεξεργασία με υγρά μέσα, όπως βερνίκια ή λάκες. Οι πλανισμένες ξύλινες επιφάνειες γυαλίζουν ενώ οι τριμμένες επιφάνειες έχουν ματ αποτέλεσμα. Αν βέβαια απαιτείται επεξεργασία μεγάλων επιφανειών στον λιγότερο δυνατό χρόνο, η χρήση ηλεκτρικού τροχού είναι η ενδεδειγμένη λύση.
Ιδανικά, το πλάνισμα γίνεται πάντα προς τη φορά των ινών, ώστε να επιτυγχάνεται μια λεία και γυαλιστερή επιφάνεια. Ωστόσο, το ξύλο είναι ένα φυσικό υλικό και οι ίνες του μπορεί να μην είναι ομοιόμορφες, ιδιαίτερα όταν προέρχεται από κλαδιά. Γι’ αυτό στην αρχή της εργασίας συνιστάται ένα δοκιμαστικό πλάνισμα που θα σας βοηθήσει να εντοπίσετε την κατεύθυνση των ινών. Αν το ξύλο θρυμματίζεται, η κατεύθυνση της πλάνης πρέπει να αλλάξει. Σε δύσκολες περιπτώσεις, το πλάνισμα μπορεί να γίνει διαγώνια προς την κατεύθυνση των ινών.
Η πλάνη μπορεί να χρησιμοποιηθεί για ποικίλες εργασίες. Παραδείγματα:
- Φάσες: μπιζουτάρισμα και στρογγύλεμα ακμών
- Πατούρες: φρεζάρισμα διαβαθμίσεων, π.χ. ως τεχνική σύνδεσης στην κατασκευή επίπλων
- Ρύθμιση: προσαρμογές σε έπιπλα, παράθυρα, πόρτες κ.λπ., για αποκατάσταση της λειτουργικότητας
- Επιπεδοποίηση: προσαρμογή σκεβρωμένων ξύλων, π.χ. συρταριών Ανεξάρτητα από το είδος της εργασίας, πρέπει πάντα να διασφαλίζεται ότι το εργαλείο πλανίσματος είναι αιχμηρό, ώστε να αποφεύγεται αποτελεσματικά τυχόν σκίσιμο του ξύλου.
Κατακλείδα
Το πλάνισμα είναι θέμα εξάσκησης: όσο πιο συχνά εξασκείσαι, τόσο καλύτερα θα είναι τα αποτελέσματα. Η χρήση χειροκίνητης πλάνης απαιτεί μεγαλύτερη εξάσκηση από ό,τι η χρήση ηλεκτρικής, η οποία προσφέρεται για την επεξεργασία μεγάλων επιφανειών σε σύντομο χρόνο και με λιγότερο κόπο. Για πολλούς ερασιτέχνες ξυλουργούς είναι επομένως σκόπιμο να εξοπλίσουν την εργαλειοθήκη τους τόσο με μια μικρή χειροκίνητη πλάνη όσο και με μια πρακτική ηλεκτρική πλάνη.
